Εκφύλιση ωχράς κηλίδας

Η ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς του οφθαλμού που ελέγχει την οπτική οξύτητα, την ικανότητα διαβάσματος και την αντίληψη των χρωμάτων.

Η υγεία της ωχράς κηλίδας καθορίζει την ικανότητά μας να διαβάζουμε, να αναγνωρίζουμε πρόσωπα, να οδηγούμε, να παρακολουθούμε τηλεόραση, να χρησιμοποιούμε έναν υπολογιστή και να εκτελούμε οποιαδήποτε άλλη οπτική εργασία που απαιτεί να δούμε λεπτομέρειες. Όταν η ωχρά κηλίδα δεν λειτουργεί σωστά η κεντρική μας όραση είναι θολή, και εμφανίζει περιοχές σκοτεινές ή παραμορφωμένες (μεταμορφοψία).

Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας επηρεάζει τόσο την κοντινή, όσο και την μακρινή σας όραση, με αποτέλεσμα ορισμένες δραστηριότητες, όπως το διάβασμα, πλέον να είναι δύσκολες εώς και αδύνατες.

Τα περισσότερα άτομα με ΗΕΩ έχουν την πιο συχνή μορφή, την ξηρά μορφή, σε ένα ή και στα δύο μάτια. Σε ένα στους δέκα, η ξηρά ΗΕΩ εξελίσσεται σε υγρή.

Η ξηρά ΗΕΩ είναι ένα πρώιμο στάδιο της νόσου και μπορεί να προκύψει από τη γήρανση, τη λέπτυνση των ιστών της ωχράς κηλίδας ή/και την εναπόθεση χρωστικής στην ωχρά κηλίδα.

Η ξηρά εκφύλιση της ωχράς κηλίδας διαγιγνώσκεται όταν εμφανιστούν μικρά κίτρινα σημάδια, που ονομάζονται drusen και αρχίσουν να συσσωρεύονται μέσα και γύρω από την ωχρά κηλίδα. Τα drusen είναι εναποθέσεις κάτω από το μελάγχρουν επιθήλιο και επηρεάζουν την υγεία των φωτοϋποδοχέων. Από μόνα τους τα drusen δεν προκαλούν απώλεια όρασης, παρότι η αύξηση του αριθμού τους αναδεικνύει υψηλότερο κίνδυνο μετάπτωσης σε προχωρημένη ΗΕΩ. Οι ασθενείς σε κίνδυνο μετάπτωσης σε υγρή ΗΕΩ είναι αυτοί με πολλά συσσωρευμένα drusen, εκτεταμένη ατροφία ή με παθολογικά αγγεία κάτω από την ωχρά κηλίδα στο ένα τους μάτι.

Το κέντρο της όρασης μπορεί να γίνει διαστρεβλωμένο και ασαφές. Αυτές οι αλλαγές ενδέχεται να δυσκολέψουν την ανάγνωση, την αναγνώριση προσώπων σε χώρους που δεν είναι επαρκώς φωτισμένοι ή σκοτεινοί. Η ξηρά ΗΕΩ, συνήθως επιδεινώνεται αργά και μπορεί να μην είναι τόσο οξεία όσο η υγρή μορφή, ωστόσο μέσα σε μια περίοδο χρόνων μπορεί να προχωρήσει σε γεωγραφική ατροφία – βαθμιαία καταστροφή των κυττάρων του αμφιβληστροειδούς που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή απώλεια όρασης, όπως σε μια τηλεόραση στην οποία καίγονται σιγά σιγά τα pixel.

1. Πρώιμο στάδιο της ξηρής ΗΕΩ: Τα άτομα με το αρχικό στάδιο της ξηρής ΗΕΩ έχουν είτε πολλά μικρά drusen ή μερικά μέσου μεγέθους drusen. Σε αυτό το στάδιο, δεν υπάρχουν συνήθως συμπτώματα ή απώλεια όρασης.

2. Ενδιάμεσο στάδιο της ξηρής ΗΕΩ: Άτομα με το ενδιάμεσο στάδιο της ξηρής ΗΕΩ έχουν είτε πολλά μέσου μεγέθους drusen, είτε ένα ή περισσότερα μεγάλα drusen. Σε αυτό το στάδιο, πολλοί μπορεί να μην παρουσιάζουν ακόμα συμπτώματα, άλλοι όμως μπορεί να έχουν ένα κεντρικό θολό σημείο στην όρασή τους. Εκείνοι με το ενδιάμεσο στάδιο ξηρής ΗΕΩ μπορεί επίσης να απαιτούν περισσότερο φωτισμό ή αντίθεση για ανάγνωση και άλλες εργασίες. Διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν το προχωρημένο στάδιο της ξηρής ΗΕΩ ή να αναπτύξουν υγρή ΗΕΩ.

3. Προχωρημένο στάδιο ξηράς ΗΕΩ: Το προχωρημένο στάδιο της ξηράς ΗΕΩ, γνωστό ως γεωγραφική ατροφία. Σε αυτό το στάδιο, υπάρχουν μεγάλες περιοχές κατεστραμμένου ιστού που προκαλούν κεντρικά τυφλά σημεία. Ένα άτομο σε προχωρημένο στάδιο μπορεί να έχει δυσκολία στην ανάγνωση ή την αναγνώριση προσώπων.

Η υγρή ΗΕΩ, γνωστή ως νεοαγγειακή ΗΕΩ, γενικά προκαλεί πιο γρήγορη και σοβαρότερη απώλεια όρασης εάν αφεθεί. Σε αυτή τη μορφή της νόσου, τα άτομα με το ενδιάμεσο ή προχωρημένο στάδιο της ξηρής ΗΕΩ, αναπτύσσουν μικροσκοπικά παθολογικά νέα αιμοφόρα αγγεία και ουλώδη ιστό κάτω και μέσα στον αμφιβληστροειδή. Αυτά τα αιμοφόρα αγγεία είναι εύθραυστα και συχνά σπάνε και διαρρέουν υγρό ή/και αίμα, προκαλώντας αλλοιώσεις, οι οποίες καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς και έχουν σαν ως αποτέλεσμα την ουλοποίηση της περιοχής και την απώλεια της κεντρικής όρασης.

Στην υγρή ΗΕΩ, μπορεί να υπάρχουν θολά ή τυφλά σημεία στην κεντρική όραση καθώς και παραμορφώσεις και απώλεια της έγχρωμης όρασης. Η υγρή ΗΕΩ εμφανίζεται ξαφνικά και μπορεί να επιδεινωθεί γρήγορα.

Μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα μέχρι η νόσος να προχωρήσει ή να επηρεάσει και τα δύο μάτια. Οι αλλαγές που θα παρατηρήσετε στην όραση είναι:

• Δυσκολία κεντρικής όρασης, που απαιτείται για την ανάγνωση, το ράψιμο, το μαγείρεμα, την παρατήρηση προσώπων και την οδήγηση
• Προβλήματα αναγνώρισης με λίγο φως
• Οι ίσιες γραμμές αρχίζουν να εμφανίζονται κυματιστές, θολές ή να λείπουν (μεταμορφοψία)
• Ξεθώριασμα ή/και αλλαγές στην εμφάνιση χρωμάτων (μείωση ευαισθησίας αντίθεσης)

• Οικογενειακό ιστορικό ΗΕΩ
• Γήρανση – άτομα άνω των 50 ετών
• Κάπνισμα
• Καρδιακή ασθένεια
• Υψηλή αρτηριακή πίεση (υπέρταση)
• Υψηλή χοληστερόλη
• Παχυσαρκία
• Υψηλή έκθεση στον ήλιο
• Κακή διατροφή – με χαμηλή πρόσληψη αντιοξειδωτικών

Το κλειδί για την επιβράδυνση ή την αποτροπή της απώλειας όρασης είναι οι τακτικές εξετάσεις ματιών. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω θα πρέπει να λαμβάνουν πλήρη οφθαλμολογική εξέταση και παρακολούθηση ανά ένα ή δύο χρόνια.

Η διαγνωστική μελέτη της ΗΕΩ περιλαμβάνει μια ολοκληρωμένη σειρά οφθαλμολογικών εξετάσεων:

• Μέτρηση Οπτικής Οξύτητας – Αυτό θα καθορίσει πόσο καλά μπορεί να δει κάποιος μέσω της κεντρικής του όρασης και αν υπάρχει μείωση στην οπτική οξύτητα.
• Εξέταση Οπτικών Πεδίων – καταγραφή κεντρικής όρασης. Επιτρέπει στον οφθαλμίατρό σας να διαπιστώσει αν έχετε αρχίσει να χάνετε κεντρική όραση, που αποτελεί ένδειξη ΗΕΩ.
• Amsler Grid – Χρησιμοποιείται για αυτοέλεγχο στο σπίτι και ανδεικνύει αρχόμενες αλλοιώσεις στην ωχρά κηλίδα. Ένα πλέγμα Amsler αποτελείται από ευθείες οριζόντιες και κάθετες γραμμές. Η ΗΕΩ μπορεί να κάνει τις ευθείες γραμμές στο πλέγμα να εμφανίζονται ξεθωριασμένες, σπασμένες ή κυματιστές.
• Εξέταση ωχράς με Οφθαλμοσκόπηση – διεύρυνση της κόρης του ματιού, με οφθαλμικές σταγόνες για να επιτρέψει μια πιο προσεκτική ματιά στο πίσω μέρος του ματιού. Ο οφθαλμίατρος θα ψάξει για τη συσσώρευση drusen, νέα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία του αμφιβληστροειδούς, διάσπαση χρωστικών και φωτοευαίσθητων κυττάρων στην ωχρά κηλίδα, οίδημα ή αιμορραγίες.

Εάν υπάρχει υποψία για ΗΕΩ, τότε μπορούν να διεξαχθούν οι ακόλουθες εξετάσεις:

• Οπτική Τομογραφία Συνοχής (OCT) – ποσοτικές μετρήσεις της ωχράς κηλίδας. Μας παρέχει πληροφορίες και εικόνες διατομής του οφθαλμού υψηλής ανάλυσης με σκοπό την καλύτερη διάγνωση και αξιολόγηση της πορείας τυχόν αλλαγών στην ωχρά κηλίδα (πάχος, διαρροή υγρού).
• OCT – αγγειογραφία – Καινοτόμος εξέταση που έχει δώσει πολλές νέες πληροφορίες για τη νόσο. Είναι ανώδυνη, γρήγορη και ασφαλής, μη επεμβατική και απεικονίζει με μεγάλη ακρίβεια τα παθολογικά νέα αγγεία στην ωχρά κηλίδα καθώς και την ύπαρξη ισχαιμίας, οιδήματος ή αιμορραγιών. Επίσης, είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στην παρακολούθηση του θεραπευτικού αποτελέσματος των ενδοϋαλοειδικών ενέσεων και των υπολοίπων παρεμβάσεων για την αντιμετώπιση της νόσου.
• Αυτοφθορισμός – γίνεται φωτογράφιση του αμφιβληστροειδούς με ειδικά φίλτρα που αναδεικνύει την κατάσταση των φωτοϋποδοχέων και είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για την παρακολούθηση του ρυθμού εξέλιξης της ξηράς μορφής της ΗΕΩ.

Καθώς δεν υπάρχει τρόπος για την αποκατάσταση της βλάβης ωχράς κηλίδας και τη αναστροφή της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας, η διαχείριση της ΗΕΩ στοχεύει στη φρενάρισμα της νόσου ή τουλάχιστον στην επιβράδυνση της εξέλιξής της.

Η διακοπή του καπνίσματος, η κατανάλωση μιας δίαιτας προσαρμοσμένης στην υγεία της ωχράς κηλίδας (πλούσια σε αντιοξειδωτικά, υψηλές δόσεις βιταμίνης C, βιταμίνης E, βήτα καρωτίνης και ψευδαργύρου) και η άσκηση είναι οι πιο σημαντικές αλλαγές που μπορείτε να κάνετε ώστε να σας βοηθήσουν να προστατέψετε την όραση σας, εάν έχετε ξηρά ΗΕΩ. Η χρήση συμπληρωμάτων διατροφής ανάλογα με τις ανάγκες κάθε ασθενή και η φροντίδα της υγείας των αγγείων με συστηματική άσκηση και ρύθμιση υπέρτασης και υπερλιπιδαιμίας είναι σημαντικά για τον έλεγχο της νόσου. Καλό είναι να συμβουλευτείτε τον οφθαλμίατρο σας για να εξακριβώσετε αν τα συμπληρώματα είναι ενδεδειγμένα για εσάς.

Η υγρή μορφή ΗΕΩ τυπικά αντιμετωπίζεται με περιοδικές ενέσεις στο μάτι ή θεραπεία με λέιζερ σε κάποιες περιπτώσεις.

Φωτοπηξία με laser – πραγματοποιείται με ειδικό laser υψηλής έντασης, που προκαλεί θερμότητα η οποία καίει και καταστρέφει τα παθολογικά νεοαγγεία, περιορίζοντας την εξέλιξη της νόσου. Το αποτέλεσμα είναι ένα μικρό σκότωμα στο οπτικό πεδίο, γεγονός λιγότερο σοβαρό από την απώλεια της όρασης που θα υπήρχε αν δεν εφαρμοζόταν η μέθοδος αυτή. Πλέον εφαρμόζεται σε ελάχιστες περιπτώσεις λόγω της εξαιρετικής αποτελεσματικότης των ενέσιμων θεραπειών.
Φωτοδυναμική θεραπεία – με τη χρήση της Verteporfin (φωτοευαίσθητη ουσία), η οποία χορηγείται ενδοφλέβια, κατακρατείται εκλεκτικά από τα παθολογικά νεοαγγεία και ενεργοποιείται με ειδικό laser (χωρίς παραγωγή θερμότητας). Η ενεργοποίησή της, προκαλεί θρόμβωση, απόφραξη και καταστροφή των νεοαγγείων, χωρίς να επηρεάζει τον παρακείμενο ιστό, περιορίζοντας έτσι την εξέλιξη της νόσου
Ενδουαλοειδικές έγχυσεις – η πιο πρόσφατη και σημαντική εξέλιξη στην αντιμετώπιση της υγρής μορφής. Πρόκειται για μια ένεση στο εσωτερικό του ματιού, έγχυση ειδικού φαρμάκου που αναστέλλει τη δράση του παράγοντα VEGF. O παράγοντας VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor) ευνοεί την ανάπτυξη των των νεοαγγείων. Η έγχυση (ένεση) γίνεται με τοπική αναισθησία και η διαδικασία είναι ανώδυνη, σύντομη και δεν χρειάζεται παραμονή σε νοσοκομείο ή κλινική. Μετά από ένα μήνα ο οφθαλμίατρος μπορεί να κάνει εκτίμηση για το αποτέλεσμα της θεραπείας. Συστήνεται μία ένεση το μήνα, για τους πρώτους 3 μήνες και έπειτα εξατομικευμένη θεραπεία με βάση διεθνή πρωτόκολλα.